Artikel: Tijd maken voor kunst
De kunstvakken hebben het in zich om de tijd te doen vergeten.
Maar is het ook ergens goed voor en waarom zou je tijd maken voor kunst? Schrijfster en filosofe Joke Hermsen doet een pleidooi voor een meer bevlogen tijd. In het boek Kairos neemt ze je mee naar de oude Grieken en vertelt over het Kairotisch moment. Het moment waarop je in een flow zit en de tijd vergeet. Speciaal voor ons laat ze haar licht schijnen op de rol van de kunst in het onderwijs.
Naast dit artikel kun je ook deze podcast beluisteren of hieronder naar een interview kijken.
Interview Joke Hermsen
Start de video niet? Accepteer dan de cookies.
Een pleidooi voor een meer bevlogen tijd
Bezuinigen op tijd
We zijn de afgelopen decennia op gespannen voet komen te staan met de tijd. Dat heeft met de complexiteit van de samenleving en de snelheid waarmee technologische ontwikkelingen zich opvolgen te maken, maar ook met de zogenaamde 'economisering' van tijd. Sinds de industrialisering wordt ons inkomen voornamelijk bepaald door het aantal gewerkte kloktijd uren, waardoor tijd 'geld' is geworden. Dat geeft nogal wat stress aan ons bestaan, omdat er vanuit economisch rendement overwegingen voortdurend op tijd bezuinigd wordt.
Geen tijd voor iets leuks?
Hierdoor is de ervaring van tijdschaarste ontstaan: we denken steeds vaker tijd tekort te hebben. In het onderwijs zorgen daarnaast de vele administratieve en zorgtaken voor verhoging van de tijdsdruk. "We houden geen tijd meer over voor iets leuks", is een vaak geslaakte kreet; vaak zijn het helaas de kunstzinnige vakken die dan als eerste uit zicht raken.
Verbeeldingskracht
Helaas? Stellen die artistieke vakken dan echt wat voor? Jazeker, sterker nog, creativiteit, verbeeldingskracht en inventiviteit behoren zelfs tot de specifieke vermogens die mensen, kinderen, tot mens maken. Alleen mensen zijn immers in staat het onverwacht nieuwe in woord, beeld of geluid te scheppen of nooit eerder bedachte oplossingen voor iets aan te dragen. Alleen mensen kunnen zich daarnaast ook allerlei zaken 'in gedachten' voorstellen, die op dat moment helemaal niet zichtbaar, hoorbaar of aanwezig zijn.
Ook kinderen kunnen dankzij de ontwikkeling van hun talige en creatieve vermogens al vanaf zeer jonge leeftijd in gedachten reizen in de tijd. Ze kunnen zich met gemak het tijdperk van de Dinosaurussen voorstellen, maar ook het leven op de Maan over duizend jaar.
Want we zijn, jong of oud, in tijd verzonken wezens, behept met een uitzonderlijk vermogen: verbeeldingskracht. Deze verbeelding ligt ten grondslag aan elke spelvorm en elk verhaal.
Mensen - kinderen en volwassenen - kunnen in de kern van hun menselijkheid geraakt worden als juist dit vermogen aangesproken wordt, of ze nu zelf het schilderij, verhaal of songtekst maken, of ernaar kijken of luisteren: kunst prikkelt deze verbeeldingskracht en weet op zielsniveau te ontroeren.
Kijk maar naar een kind, hoe jong ook, als het een verhaal verteld wordt. Zie die aandacht, die oplettendheid, die immense belangstelling voor iets wat op dat moment nergens te zien is, maar louter verzonnen wordt.
Verbeeldingskracht
Helaas? Stellen die artistieke vakken dan echt wat voor? Jazeker, sterker nog, creativiteit, verbeeldingskracht en inventiviteit behoren zelfs tot de specifieke vermogens die mensen, kinderen, tot mens maken. Alleen mensen zijn immers in staat het onverwacht nieuwe in woord, beeld of geluid te scheppen of nooit eerder bedachte oplossingen voor iets aan te dragen. Alleen mensen kunnen zich daarnaast ook allerlei zaken 'in gedachten' voorstellen, die op dat moment helemaal niet zichtbaar, hoorbaar of aanwezig zijn.
Ook kinderen kunnen dankzij de ontwikkeling van hun talige en creatieve vermogens al vanaf zeer jonge leeftijd in gedachten reizen in de tijd. Ze kunnen zich met gemak het tijdperk van de Dinosaurussen voorstellen, maar ook het leven op de Maan over duizend jaar.
Want we zijn, jong of oud, in tijd verzonken wezens, behept met een uitzonderlijk vermogen: verbeeldingskracht. Deze verbeelding ligt ten grondslag aan elke spelvorm en elk verhaal.
Mensen - kinderen en volwassenen - kunnen in de kern van hun menselijkheid geraakt worden als juist dit vermogen aangesproken wordt, of ze nu zelf het schilderij, verhaal of songtekst maken, of ernaar kijken of luisteren: kunst prikkelt deze verbeeldingskracht en weet op zielsniveau te ontroeren.
Kijk maar naar een kind, hoe jong ook, als het een verhaal verteld wordt. Zie die aandacht, die oplettendheid, die immense belangstelling voor iets wat op dat moment nergens te zien is, maar louter verzonnen wordt.
De balans vinden
Kunstvakken bieden hiertoe oneindig veel mogelijkheden, zolang ze van elke prestatiecultuur gevrijwaard blijven. Je zou zelfs kunnen zeggen dat verhalen, muziek, dans, toneel en beeld kinderen in evenwicht, en dus gezond houden, omdat het hen helpt de balans tussen buitenwereld en binnenwereld, prestatie en vrijheid, ander en ik te herstellen. Ook daarom mogen ze op geen enkele school ontbreken.
Mei 2020, Joke Hermsen
